Blog: Wadwachters op Richel

Op het eerste gezicht lijkt Richel na het droogvallen een grote, lege, vochtige zandvlakte. Slechts een beetje beter kijken, onthult een gebied vol leven, dynamiek, grote variaties met steeds weer verrassingen. Onze voornaamste taken als wadwachter namens Rijkswaterstaat zijn monitoren, droogvallers informeren en stimuleren dat ze de erecode voor Wadliefhebbers naleven.

Monitoren
Richel is een hoogwatervluchtplaats (hvp). Vogels en zeehonden moeten hier tijdens hoogwater ongestoord kunnen rusten, foerageren en nakomelingen krijgen. We zien erop toe dat er geen verstoringen en overtredingen plaatsvinden.

Erecode voor Wadliefhebbers
Om de rust te bewaken, leven we hier volgens de erecode voor Wadliefhebbers. Sterk samengevat houdt dit in dat er niemand tijdens hoogwater op Richel komt, dat iedereen tijdens laagwater altijd voldoende afstand tot de dieren houdt, dat honden aangelijnd zijn en dat er niet wordt gevliegerd.

Droogvallers informeren
We informeren hierover de gasten die met hun schip zijn drooggevallen. Onze ervaring is dat we het meeste bereiken door ze mee te nemen in de verwondering over deze bijzondere plek. We vertellen bijvoorbeeld hoe belangrijk de duintjes zijn en dat er sinds vorig jaar zelfs lepelaars broeden. Dat ’s winters hier de grijze zeehonden hun jongen krijgen, dat het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) via de antenne-installatie gezenderde vogels volgt, dat we over de zeebodem lopen waaruit de vogels schelpen en wormen peuren, we laten ze garnalen vissen en rode draadwormen steken, ze mogen door de telescoop kijken en nog heel veel meer.

Verrassingen
Die verwondering geldt voor ons ook nog steeds, want altijd zien we hier iets nieuws of onverwachts. Zo hadden we dit jaar een kokkel die een kokmeeuw in zijn greep hield en leeggelopen kwallen. Als iemand weet wat dit laatste voor verschijnsel is, horen we het graag! We leren namelijk ook voortdurend van onze bezoekers, die vaak ervaren Wadliefhebbers zijn.

Gezamenlijk Richel beschermen en ervan genieten, dat gaat echt op voor dit prachtige plekje in de Waddenzee.

Weekje Richel in 7 Haiku’s en 4 foto’s

Strandlopers

Eb strooit ze uit als
een handvol korrels rijst
op de keukenvloer

Bootjes

De zeilen blinken
in de ruimte tussen zee
en witte wolken

Kanoet

Zomer of winter
blijft het roestbruinrood of toch
grijsbruinzijdeglans

Puber

Stapt van boot op wad
nek gebogen blik omlaag
wad is het hier mooi

Steenloper

Oranje poten
schommelt op het ankertouw
keert de zeesla om

Schemer

Avondlicht spiegelt
maakt de lucht ijselijk blauw
en warm oranje

Maan

Met zo een sikkel
is heel geen hamer nodig
lichtpunt in de nacht

We mogen weer! Een hele week naar Richel, voor ons de tweede keer. Onze eerste ervaring deed naar meer verlangen!

De bemanning van de Waddenunit Asterias (onderdeel van het ministerie van LNV) gaat ons naar Richel brengen. Acht uur stipt vertrekken we uit Harlingen, het wordt een leuke dag: eerst zetten we 3 onderzoekers af op Griend, die gaan bekijken hoe het er voor staat met het zeegras. Dan stoppen we op verschillende plekken in de Vliestroom, Schuitengat en Engelschhoek bij Terschelling voor het nemen van watermonsters, die direct onderzocht worden. Met de drone wordt bekeken hoe de vele zeehonden op de zandplaten daar er bij liggen: zijn ze verstrikt in netten/plastic? Na een braadworst en met een flinke zak mosselen van Oosterom mee, worden we rond 13:15 uur afgezet bij de wadtoren, waar Annemarie en Mirjam ons opwachten om weer mee terug te gaan.
Het was een leuke dag met een warm onthaal, dank daarvoor bemanning!

De wadtoren is het eigendom van het NIOZ (Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek op Zee) en is een goed onderkomen om te vertoeven. Eb en tij wisselen elkaar elke 6 uur af en we zitten dus regelmatig 360 graden omgeven door water, waar we ook deze week weer mogen genieten van nieuwsgierige zeehonden die een kijkje komen nemen. 31 Maart was de jaarlijkse wadwachtersdag georganiseerd door en bij het NIOZ op Texel, samen met RWS. We kregen interessante informatie over Watlas, een ontwikkeld vogelvolgsysteem voor iedereen beschikbaar en de onderzoeksgegevens voor iedereen te gebruiken. Deze informatie geven wij als wadwachters ook weer door aan de bezoekers van droogvallende schepen op de zandplaat Richel.

Het was redelijk rustig deze week, slechts twee dagen dat er ruim twintig bezoekers op de wadtoren kwamen rondkijken, die we dan kunnen informeren over het belang van Richel als rust/foerageer en broedgebied. Het informeren over het belang van de Erecode van het Wad blijkt geen overbodige luxe te zijn: welk stuk van Richel niet betreden mag worden en wachten met het van de boot gaan, tot de foerageerlijn van de vogels achter de boot ligt om niet te verstoren.
Het monitoren van zwerfafval en melding maken van dode vogels met behulp van de vogelgriepapp hoort ook tot onze taak.

Wat hebben we weer genoten van al die duizenden vogels, die we door die fantastische verrekijker van zo dichtbij kunnen aanschouwen. Uren staan we er achter. En de bezoekers ook, maar wat minder lang. En wat was het mooi weer deze week! Helaas zit het er weer op. We geven het stokje over aan Jan en Ivo.
Heel veel plezier!

Ad Pleij en Annelies Heutink

Begin augustus, het broedseizoen loopt op zijn einde en de herfsttrek maakt zijn intrede. Het is druk op de zandplaat. De eerste dagen niet met bezoekers, maar met vogels.

Op maandag en dinsdag stond er een harde wind. Het giert om de toren. Door het weer staat het water erg hoog. Alleen de duintjes blijven droog en de rest van richel loopt helemaal onder. We zien al snel het belang van hoogwatervluchtplaatsen. Er zitten duizenden vogels dicht bij elkaar te wachten tot het weer laag water wordt. Kanoeten, bonte strandlopers, zilverplevieren, wulpen, grutto’s maken in grote aantallen gebruik van de hoogwatervluchtplaats. Wanneer de waterlijn terug loopt zien we de vogels steeds dichter naar de toren toe lopen. Dit geeft ons de gelegenheid om de vogels in alle rust goed te kunnen bestuderen.

Vanaf woensdag is het beter weer en verwachten we bezoekers op de toren. Met hoog water zien we in de verte een groep kajakkers. En ja hoor, ze komen richting de wadtoren. Onze eerste bezoekers! Het is even schakelen nadat we twee dagen geen andere mensen hebben gesproken.
De groep is vanuit Vlieland onze kant op gekomen. Eenmaal op de wadtoren roept kajakker Kim: “oooh ik vind het zo spannend” en stort zich in een vlaag van opluchting in de armen van kajakker Rob. Bij de wadtoren rust de groep even uit waarna ze hun weg weer vervolgen. Later die dag ontvangen we een paar Duitse groepen die Richel bezoeken omdat ze niet terecht konden in de haven van Vlieland.

Op donderdag is het druk. De dag begint met ongeveer 45 mensen op de toren die ons het hemd van het lijf vragen met zeer uiteenlopende vragen. Van “Waar kun je dit huisje boeken voor een weekje weg?” tot aan “hoe kan ik het beste oesters bereiden”. We zijn van alle markten thuis, dus proberen naast de dingen die we mensen zelf graag mee willen geven zo goed mogelijk de vragen te beantwoorden.
Later die ochtend brengt de Waddenunit de Veiligheidscommissie voor wadlopen naar richel. Zij zijn een dag op het wad om praktijk kennis met elkaar op te halen. We lopen een rondje om de toren, en brengen een bezoek aan de handkokkelaars die in de buurt van de wadtoren aan het werk zijn.

De tijd gaat snel op Richel. Het is prachtig weer en verwachten een plaat vol droogvallen, maar die kwamen niet. We zien alle boten richting de eilanden gaan. We genieten nog even van ons verblijf en vrijdagmiddag wisselen we af met wadwachters Annelies en Ad.

Al weer de zesde keer op weg naar Richel, die bijzondere zandplaat in de Waddenzee. Voor een week ‘wadwachten’ als vrijwilliger bij Rijkswaterstaat. Met een prachtige zonsopgang rijden we over de Afsluitdijk naar Harlingen. Wat maakt de zon toch alles mooier, de oude binnenstad van Harlingen, de visdieven boven de Asterias en zelfs de vrolijke gezichten van de bemanning op de brug.

Op de wadtoren lossen we de onderzoekers van NIOZ af, die kanoeten hebben gezenderd. Snel checken we de bijzonderheden in het handboek. Als extra klus gaan we op de oostkant een kwadrant onderzoeken op zwerfvuil. Tijdens onze eerste wandeling voelen we de warmte van de zon op ons rug, later op terugweg in ons gezicht. De zon geeft ons energie en we beseffen; zonder zon geen leven, ook niet op Richel.

‘s Avonds is het eb en zien we dicht bij de wadtoren een grote groep lepelaars, rosse grutto’s en grote sterns. De ondergaande zon geeft samen met een verwaaide regenbui een magistrale voorstelling, elke minuut verandert het indrukwekkende decor. De muziek wordt verzorgd door gakkende Meeuwen, snerpende rote sterns en jodelende wulpen. Mooier gaat het niet worden!

‘s Nachts fluit de wind door de reling en klotst vloed tegen het ponton op het monotone ritme van eb en vloed. De onzichtbare kracht van de maan. Twee keer per etmaal brengt de vloed water en zand, slib en voedsel. Samen met de zon de bron van al het leven op en in de bodem van Richel. Zoals bijvoorbeeld het prachtige verschijnsel van de zeevonk. Niet alleen op het wad maar ook in ons toilet als ik deze nacht met een emmer zeewater de WC doorspoel…
Of de enorme hoeveelheid kokkels, die liggen groot te groeien in de rand van Richel. De handkokkelaars hebben ook deze kant ontdekt en hebben vergunning voor twee boten en een driemanschap per boot. Alleen door de week mag gevist worden. Het is boeiend om vanaf de wadtoren te zien hoe de kokkels ‘geoogst’ worden. Duizenden kilo’s per dag door noeste arbeid in weer en wind.   
Op Richel leidt dit samenspel van zon en maan tot spectaculaire en kwetsbare natuur. Naast het grote belang voor de gewone en grijze zeehond, rusten, foerageren en broeden er vele vogelsoorten. We liepen mee met de mensen van SOVON en de Waddenunit die bijna maandelijks een vogeltelling uitvoeren. We zagen 27 soorten en meer dan 50.000 vogels in een paar uur. Genoten hebben van de wolken bontjes en wulpen, de broedende lepelaars en de overvliegende kleine jagers. We moeten zuinig zijn op deze parel, schakel in een bijzonder ecosysteem, dat niet voor niets de status heeft van Wereld Erfgoed van UNESCO. De zon en de maan zijn voorlopig nog wel constante factoren, maar zijn wij in staat om, als dominante soort, ons te beheersen?

Isabel en Robbert

Wat een week!

Na weer een mooie reis met de altijd vriendelijke bemanning van de Asterias landden we 30 juni weer op de vertrouwde Wadtoren op Richel. En….. deze keer werd het weer een andere week dan voorheen. Vanaf het eerste moment heeft het namelijk gewaaid. En niet zoals gewoonlijk flink, maar HARD.

Zelfs de foeragerende vogels hielden zich soms nauwelijks op de been. Wel leuk overigens om te zien hoe de ene soort makkelijker omging met wind dan de andere. De Zilvermeeuwen stegen bijvoorbeeld heel soepel op terwijl de Aalscholvers flink moesten klappen met hun vleugels om toch omhoog te komen. En dan die kleinere vogels die soms opzij geblazen werden. Hilarisch! De Wulpen bleven meestal heel slim met de kop in de wind staan, heel stabiel dus. En daar was ie dan op donderdag. Zomerstorm Poly. Wat een razernij. Enkel de kokkelvissers lagen nog bij ons. We hadden alles wat maar los kon raken extra vastgebonden en dat heeft geholpen. We zijn gelukkig niets kwijtgeraakt. De volgende dag, onze laatste echte dag, de stilte na de storm. Je kon je dan bijna niet meer voorstellen hoe het de dag daarvoor was.

Deze week hebben we in verband met het weer weinig boten gehad maar de bezoekers die ons bezochten begrepen allemaal dat dit gebied het verdient beschermd te worden. De schippers bleken meestal op de hoogte van de erecode en hadden hun gasten ook al vaak globaal geïnformeerd.
Alle gasten die de toren bezochten waren onder de indruk van dit bijzondere dynamische stuk natuur en onderschreven ook het belang van de beschermingsactiviteiten op Richel.

Mooi toch?

Gina en Peter.

Heet en fris

Het is ontzettend rijk aan leven op Richel. Vooral deze week. Het water ligt vol met… kwallen. Een heleboel kwallen.
En dan met name twee soorten: de oorkwal en de blauwe haarkwal. De vrouwtjes van de oorkwal kun je mooi herkennen aan de roze ringen in de hoed. Dat zijn de geslachtsorganen. De mannetjes hebben witte ringen. De meeste blauwe haarkwallen zijn donkerblauw, maar er zitten soms lichtere varianten tussen met een gele kleur. Deze soort steekt en dat motiveert ons niet om te gaan zwemmen. Met hoogwater blijven we dus vooral op de toren.

De oostenwind is de oorzaak van al deze kwallen. Wind komt vanaf het land en daardoor wordt een onderstroom gecreëerd die heel veel kwallen meeneemt. Twee andere oorzaken voor een overdosis aan kwallen zijn klimaatverandering (daardoor planten ze zich sneller voort) en overbevissing (de roofvissen die kwallen eten zijn enorm in aantal afgenomen). We moeten echter wel toegeven: we zijn geen kwallenfan, maar ze bewegen wel mooi en zien er ook best mooi uit.

Ander leven

Gelukkig zien we deze week ook zat andere soorten die typisch voor Richel zijn: drieteenstrandlopers, bonte strandlopers, een berg kanoeten en een enkele rosse grutto. Op de wadtoren staat een grote ontvanger die onderdeel is van het WATLAS project. In het hele Waddengebied staan ontvangers die de beweging van steltlopers in het Waddengebied registreren. NIOZ kan op deze manier meer leren over individuele vogels of populaties. Het levert een schat aan informatie! Op de site van het WATLAS kun je zelfs live volgen waar welke steltloper zit: https://maps.nioz.nl/watlas

Terug naar huis

Op donderdag is het alweer tijd om naar huis te gaan. De nieuwe wadwachters worden gebracht en wij vertrekken weer met de zodiac naar het schip de Asterias. Grote dank aan de bemanning (van LNV) die elke keer het vervoer regelt van en naar Richel. We worden ontvangen met een lekker soepje en het is weer tijd voor de terugreis. Tot de volgende keer!

Haiku

Een creatieve bijdrage met een haiku en een aquarel van de wadtoren.
We vonden het een fantastische week.

Richel

De veerboot naar Vlie

door zonneharpen bespeeld

Het lied van het Wad

Wadwachten in de laatste week van mei. Een stille week; een aanhoudende N-O wind en niet al teveel water in het getij waren er de oorzaak van dat de vogels het deze week wat verderop zochten. Met dit weertype en deze wind laten ook de schepen – de bruine vloot en de privé jachten -  het zandplaat-eiland meestal  links liggen. Een beetje jammer vanwege het educatieve deel binnen onze taakomschrijving,  maar het gaf ons mooi de tijd om met laag tij uitgebreid over het dan best grote eiland (bij eb ca. 6 x 3 km) te zwerven; een opruimrondje noemen we dat. Altijd handig als we dan weer het zoveelste kratje vinden; daar kan mooi weer van alles in. Het meeste aanspoelsel op Richel vind je meestal aan de oostkant van de zandplaat, maar zien we het goed?.. er lijkt veel minder rommel te liggen dan in voorgaande jaren; het struinen en ruimen door de wadwachters heeft duidelijk effect, hoera!

Nesten in de duintjes

Als later die week de wind ruimt naar noordwest krijgen we langzamerhand  meer vogels binnen; als het wad volloopt komen ze terug van Griend en andere wadplaten om hier te rusten. We zagen de laatste kanoeten voordat die doorvliegen naar Siberië en natuurlijk de bontjes, een enkele oeverloper en alle vogels die hun nesten hebben in het verboden gebied, de steeds hogere duintjes midden op de zandplaat.  Zilvermeeuw, kleine mantelmeeuw en aalscholver hebben daar honderden nesten. Ook werden –maar in veel kleinere aantallen - scholekster-, stormmeeuw- , visdief- , eider- en lepelaar-nesten geteld. Dat gebeurde door vrijwilligers / medewerkers van Sovon i.s.m. de Waddenunit tegelijkertijd met de integrale HVP telling die dezelfde plaatsvond.

Paarse pannenkoek

Duizenden oorkwallen zagen we, ieder opkomend tij opnieuw.. sierlijk zwevend langs het ponton, gestuurd door de wind en de golfslag .. ze dobberden op zee, spoelden aan op het strand en lagen daar in een glinsterende slinger van paarse pannenkoeken langs de vloedlijn te verdrogen in zon en wind.

Regina en Arianne

Acht uur aan boord van de Asterias, het schip van de Waddenunit. Zoals gewoonlijk een hartelijke ontvangst en de koffie staat al klaar. Wij hebben wat lekkers voor bij de koffie meegenomen. Later komt Leo, een van de schippers, ook nog met gebakken visjes.
We komen rond laag water op Richel aan en lopen met het karretje naar de toren.
Wadwachters Anne en Geert Jan vertrekken via Griend, waar ook een aflossing plaatsvind, naar de wal.

Op verzoek van Eelke Sybren (van de Waddenunit) lopen we op zondag door de duintjes en door de kolonie, om te zien of er dode vogels liggen i.v.m. de vogelgriep. Afgezien van twee oude vogelskeletten liggen er geen dode vogels. Duimen dat het zo blijft.

's Avonds regelmatig een vlucht Regenwulpen, een Tapuit landt even op de toren. Een Boerenzwaluw vliegt voorbij. Twee Grijze zeehonden zwemmen langs en steken nieuwsgierig hun snuit omhoog om te kijken wat er op de toren gebeurd.

Maandag brengt de Asterias mensen van de provincie en vogelbescherming..
Die voor een kort bezoek op de toren komen.

In het begin van onze week zijn de hoogwaters hoog en komen er duizenden Rose grutto's, Bontjes en Kanoeten onze kant op. Ook Wulpen en Zilverplevieren.
Later in de week zijn de hoogwaters lager en blijven de vogels bij Griend.
Scholeksters zijn er altijd wel en Drietenen langs de vloedlijn.

Hemelvaartsdag, 5 boten vallen droog bij Richel. Op een gegeven moment lopen er 18 mensen op het wad. Uiteindelijk slechts 5 personen op de toren, een vader en 4 enthousiaste kinderen. De kinderen blijven maar even, die spelen toch liever met zand en water.

Vrijdag de HT- race, de roeiwedstrijd van Harlingen naar Terschelling, maar dan zijn wij al weer aan de wal want de Asterias is hier morgen rond 9 uur.

Anne en Geert Jan en dan ook nog broers. In elk geval hier nu vier keer geweest, het uitje van het jaar. Vlieland waar we beiden een seizoenplaats hebben op Stortemelk is nooit ver weg.

Gastheren

Toch zo’n beetje 50 mensen op en rond de toren gesproken. Dat waren geanimeerde praatjes over en weer: waar kennen jullie elkaar van, en of er ook televisie op de toren is.

Zonder telefoon zou het een ander verhaal worden, geen thuisfront ( Aafke op Stortemelk, we hebben naar elkaar gezwaaid ), geen grote boze wereld, geen app groepen, deze  wereld draait gewoon door. Momenteel Cuby in de oortjes. (Gin house blues ).

UIt de praatjes bleek dat het voor een ieder duidelijk was dat achter de palen met de gele bordjes de toegang verboden was, dat je pas van boord mag als je schip rondom droog ligt was niet of minder bekend. De vogels op de waterlijn !

IK heb het idee dat ik wel eens meer plastic op de plaat geraapt heb, kan wijzen op een mentaliteitsverandering of misschien ook wel wat vroeg in het seizoen ?

Net nog, net terug van een wandeling richting oesterbank, de voeten weer droog zag ik vanaf de toren weer zo’n beslist geen feestelijke ballon op de plaat liggen.

Sokken weer uit en trappertje af.

Nu zijn er gisteren op Vlieland vrienden van me in ondertrouw gegaan, een feestje waar ik jammer genoeg niet bij kon zijn en even dacht ik, het zal toch niet ?

Nee natuurlijk. Het paar behoort beiden wel tot de paradijsvogels.

Anne en ik zijn misschien niet de beste vogelaars.

Gisteren tijdens laag water grote zwermen in de lucht, vliegshow voor ons en dan weer neerstrijkend op de plaat.

De mannen van de Asterias hadden onmiddellijk geweten wat voor vogels en hoeveel.

Zelfs met de telescoop was het voor ons nauwelijks te doen. Kanoeten, bonte strandlopers en dan meer dan 10.000.

Maar wat ontzettend mooi om daar bijna tussenin te zitten. Ik zou mijn racefietsen terstond inruilen om een keer mee te mogen vliegen. Overigens zijn scholeksters mijn favoriete vogels en die zijn er genoeg, druk als ze zijn en altijd aanwezig. We lijken misschien een beetje op elkaar.

Twee dode zeehonden

Van de zeehond in de meest verre staat van onbinding heb ik de kop losgesneden van luchtpijp en slokdarm. De schedel gaat mee naar huis.

De andere zwom, dreef voorbij en er leek iets niet goed te zijn, een wond? Wat later lag ze aan gespoeld. Dood. De wond leek me een placenta toe, een bloederige uitstulpende prop. Een bevriend huisarts kon in die gedachte meegaan, zeker weten doen we het niet. De meeuwen hebben er een voeder plek bij.

Ons (anker)licht, 5 x aan/uit, en dan 10 tellen uit, de Brandaris, de boeien, te bewolkt voor maan en sterren helaas maar dan wel de lichtende zee bij een golfje of bij een plas over de rand maken het allemaal weer ontzettend gaaf, Richel.

We mochten het nieuwe seizoen aftrappen als wadwachters op Richel. Het voelde als een hele eer dit te mogen doen, zo als eerste de toren bezetten. We kwamen aan op een bewolkte dag en de koude wind blies al onze zorgen direct weg, maar de kou bleef wel hangen. Pas de volgende ochtend liet de zon zich zien en bracht warmte met zich mee. Binnen een paar uur was het heerlijk, een zinderende zweem van warmte steeg op vanaf de plaat.

Avondwandeling

Bij laagwater was het tijd om een wandeling te maken. Met verrekijker en camera gingen we op pad richting de noordkant van de plaat. Onderweg hadden we uitzicht op legers aan drieteen- en bonte strandlopers die het wad afspeurden naar schelpdiertjes. Ook een lepelaar was zijn maaltje bij elkaar aan het zoeken, zoekend met zijn gevoelige snavel door het water.

Zeehonden

Aangekomen bij de noordkant van Richel zagen we ze liggen, een grote groep zeehonden in de verte. Uitrustend op de uitgestrekte zandplaat. De rust op de plaat heeft een geweldig effect op de natuur.

Begin vogeltrek

Mei is de periode van de vogeltrek. Hoge verwachtingen hadden we echter niet, het weer zat niet altijd mee. Maar op een avond hadden we geluk, wolken met vogels cirkelden om de plaat. Richel functioneert als een hoogwatertoevluchtsoord voor verschillende dieren. Meehelpen aan de instandhouding hiervan en het bewaken van de rust voelt als een voorrecht.

Zeevonk in het toilet

De wadtoren heeft geen riolering en daarom wordt de wc met zeewater gespoeld. De laatste avond bracht dit ons een geluksmomentje. Toen we de wc doorspoelden, ontdekten we iets magisch: lichtgevend water spoelde weg. De spoelbak zat namelijk vol zeevonk. Overal fonkelende lichtjes! Ook in de emmer die gevuld was met zeewater.