Wetten voor de Waddenzee
De overheid kan bij het beheer van het Waddengebied terugvallen op een aantal wetten. Belangrijk zijn de wetten die natuur en milieu beschermen. Het zijn de Natuurbeschermingswet, de Wet verontreiniging oppervlaktewaterenen, de Wet bodembescherming, de Wet Milieubeheer en de Provinciale Milieuverordening, de Wet Ruimtelijke Ordening en Gemeentelijke verordeningen. De provincies Groningen, Friesland en Noord-Holland hebben een Verordening Milieueffectrapportage voor het Waddengebied opgesteld. Daarin staan alle activiteiten waarvoor een milieu-effectrapport verplicht is. In zo'n rapport wordt zo objectief mogelijk beschreven wat de gevolgen voor het milieu zijn van een activiteit en van alternatieven.
Natuurbeschermingswet
Dankzij de Natuurbeschermingswet kon de overheid het grootste deel van de Waddenzee aanwijzen als Staatsnatuurmonument. Dat geeft de mogelijkheid de toegang tot sommige gebieden te beperken of te verbieden en eisen te stellen aan het gebruik van de Waddenzee. Voor het aanleggen van mosselkweekpercelen en voor de sleepnetvisserij is bijvoorbeeld een vergunning nodig op grond van de Natuurbeschermingswet. Binnen het Staatsnatuurmonument Waddenzee wordt onderscheid gemaakt tussen artikel 16 en artikel 17 gebieden. Artikel 16 geldt voor het grootste deel van de Waddenzee. Het artikel bevat gedragsregels voor bezoekers en regelt de vergunningverlening voor bepaalde activiteiten. Artikel 17 gebieden zijn in bepaalde perioden of het hele jaar door gesloten voor het publiek. Het zijn broedplaatsen van vogels of zooggebieden van zeehonden. Ieder jaar worden de precieze ligging en de sluitingsperioden aangegeven op de hydrografische kaarten voor de Waddenzee.
Wet verontreiniging oppervlaktewateren
De Wet verontreiniging oppervlaktewateren is een landelijke wet, bedoeld om de waterkwaliteit te verbeteren. In de Waddenzee en de havens mogen alleen stoffen worden geloosd met een vergunning op grond van de Wvo. Het Ministerie van Verkeer en Waterstaat behandelt de aanvragen. Aan de vergunningverlening worden strikte regels en eisen gekoppeld, die de vervuiling tot een minimum beperken.
Wet Bodembescherming
De Wet Bodembescherming richt zich op het voorkomen van bodemvervuiling en op sanering van vervuilde bodems. Iedereen die bij werkzaamheden bodemvervuiling veroorzaakt of opmerkt, moet dat direct melden. De Colleges van Burgemeester en Wethouders geven de saneringsgevallen door aan Gedeputeerde Staten. Onlangs is de Wbb uitgebreid met bijzondere regels voor de sanering van waterbodems. De minister van Verkeer en Waterstaat is aangewezen als bevoegd gezag voor de waterbodems van de Rijkswateren, waaronder de Waddenzee.
Wet Milieubeheer en Provinciale Milieuverordening
De Wet Milieubeheer handelt over milieuonderwerpen die samenhangen met de kwaliteit van lucht, bodem en leefomgeving. De Wet kent milieubeschermingsgebieden. De term is in de plaats gekomen van vroegere benamingen als stiltegebied, grondwaterbeschermingsgebied en bodembeschermingsgebied. De hele Waddenzee is milieubeschermingsgebied in het kader van de Wet Milieubeheer. Dat hebben de Provincies Groningen, Friesland en Noord-Holland vastgesteld in hun Provinciale Milieuverorde- ning. In de Provinciale Milieuverordening staat een lijst van toestellen die zijn verboden in gebieden waar stilteregels gelden. Gedeputeerde Staten kunnen ontheffing verlenen. Onderzocht wordt of de jacht kan worden beperkt in milieubeschermingsgebieden met stilteregels.
Wet Ruimtelijke Ordening
Het bestemmingsplan is het belangrijkste instrument van de Wet Ruimtelijke Ordening. Het bestemmingsplan geeft bindende voorschriften over het gebruik van water en grond. Voor de Waddenzee gelden verschillende bestemmingsplannen, die samen bijna het hele gebied dekken. In elk bestemmingsplan wordt aangegeven wat de relatie is met andere bestemmingsplannen, met de PKB-Waddenzee, met vergunningen volgens de Natuurbeschermingswet en met het Beheersplan Waddenzee.
Gemeentelijke verordening
Sommige delen van de eilanden, de hoofdvaargeulen, de buitendelta's, de Noordsvaarder, de Vliehors en de veerbootroutes vallen niet onder de Natuurbeschermingswet. Met behulp van de Gemeentelijke Verordening Waddenzee kunnen voor deze gebieden toch zaken geregeld worden over bijvoorbeeld de toegankelijkheid. De Verordening en de Natuurbeschermingswet vullen elkaar goed aan. Binnenkort wordt bekeken of de Verordening aangepast moet worden.
Inspectie en handhaving van regels
Om het wonen, werken en recreëren in de Waddenzee in goede banen te leiden zijn er nogal wat regels en voorschriften vastgesteld. Dat heeft natuurlijk alleen maar zin als erop wordt toegezien dat iedereen zich eraan houdt. Dat toezicht is een taak van verschillende overheidsdiensten, die samenwerken in de SIW (Samenwerking Inspecties Waddenzee). Dat gebeurt op grond van een handhavingsprogramma, dat elk jaar wordt vastgesteld. Bij de SIW zijn ook de Inspecties voor de Volksgezondheid, de Staatstoezicht op de Mijnen en provinciale en gemeentelijke instanties betrokken. Een belangrijke taak is weggelegd voor de Centrale Meldpost Waddenzee (CMW) op de Brandaris op Terschelling. De CMW is het scheepvaartbegeleidingscentrum voor de Waddenzee. SIW en CMW werken op hun beurt nauw samen met het Kustwachtcentrum, dat opsporings- en reddingsacties op de Waddenzee en de Noordzee coördineert. Voor hun inspectie- en handhavingstaken beschikken de verschillende diensten over boten die op de Waddenzee varen. Zowel de Ministeries van Verkeer en Waterstaat en LNV als van Justitie, Defensie en Financiën hebben schepen in de vaart. Aan boord bevinden zich kijkers, afstandmeters en radar en laboratoria voor het analyseren van monsters. De Rijkspolitie en de Kustwacht beschikken over vliegtuigen, waarmee regelmatig inspectievluchten worden gemaakt.
In naam der wet! Opsporing
Wie mogen in het waddengebied allemaal opsporingen verrichten en proces-verbalen uitdelen? Dat is geregeld in het Wetboek van Strafrecht. Het Korps Landelijke Politie Diensten en de Koninklijke Marechaussee hebben een algemene opsporingsbevoegdheid. Daarnaast zijn op de Waddenzee bijzondere opsporingsambtenaren actief. Zij moeten zorgen voor de naleving van bijzondere wetten en verordeningen. Het zijn ambtenaren van het Ministerie van LNV, van Rijkswaterstaat, het Staatstoezicht op de Mijnen, de Regionale Inspectie Milieuhygiëne, de Inspectie van de Volksgezondheid, de douane en provinciale en gemeentelijke ambtenaren.