Helder beeld over kansrijke plekken voor zeegras in de Waddenzee

Waar kan zich litoraal (droogvallend) zeegras ontwikkelen in de Waddenzee en waar niet? Het is een vraag die beheerders in het Waddengebied al lange tijd bezig houdt. Nieuw onderzoek maakt nu beter duidelijk welke plekken geschikt zijn voor de ontwikkeling van zeegrasvelden. Het gaat onder meer om De Waardgronden Terschelling, het Wierumer Wad en het wad ten zuiden van Ameland, Schiermonnikoog en de Rottums.

Dit blijkt uit onderzoek van Eelke Folmer van EcoSpace. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van Rijkswaterstaat die verplichtingen heeft voor zeegras vanuit de Europese Richtlijn Kader Richtlijn Water (KRW). Zeegras biedt vooral een geschikt opgroei- en leefgebied voor vissen, waaronder zeepaardjes, maar bijvoorbeeld ook allerlei slakjes. Daarnaast is het een belangrijke voedselbron voor rotganzen. Zeegrassen verhogen de biodiversiteit omdat ze andere levensgemeenschappen bevatten dan “kale” wadplaten en wadplaten met mosselbanken.

Nieuwe inzichten
Het onderzoek van EcoSpace levert inzichten op die gebruikt kunnen worden om het herstel te bespoedigen. Zo blijkt veel geschikt leefgebied op rustige wadplaten onder een aantal Waddeneilanden en langs de vastelandskust binnen en vlak buiten kwelderwerken te liggen. Golfwerking is een belangrijke limiterende factor die nog niet eerder in detail was meegenomen in de ontwikkeling van kansenkaarten voor zeegras. Bovendien kunnen de graafactiviteiten van wadpieren de overlevingskans van litoraal zeegras beperken. Verder hebben hoge concentraties organisch materiaal en slib in het sediment een negatief effect op het voorkomen van zeegras. Ook deze factoren zijn in de nieuwe zeegraskansenkaart meegenomen.

Folmer ziet verschillen in het bodemleven op plekken waar zeegras voorkomt en op ‘kaal’ wad. Zeegras komt bijvoorbeeld wel voor in gebieden waar ook wadslakjes, slijkgarnalen, nonnetjes en rode draadwormen leven. En juist niet in gebieden met onder meer bulldozerkreeftjes, wapenwormen, groengele wadwormen en schelpkokerwormen.

Gezamenlijke maatregelen
Daarnaast loopt er nog een tweede fase van het onderzoek. Dit onderzoek spitst zich met name toe op menselijke activiteiten en nutriëntenbelasting in de kansrijke gebieden. Het rapport hierover is in zomer 2020 afgerond.

Rijkswaterstaat gaat na afronding van deze rapportages met andere beheerders in het Waddengebied om tafel om te kijken of er passende maatregelen genomen kunnen worden die bijdragen aan herstel van zeegras.

Rijkswaterstaat heeft, in samenwerking met de Waddenvereniging, onderzoek gedaan met als doel het herstel van groot zeegras in de Waddenzee. Zeegrasvelden zijn een belangrijk leefgebied voor veel zeedieren en kunnen bijdragen aan de waterkwaliteit. Uit dit project blijkt dat het zaaien van zeegras met donormateriaal succesvol is. De dichtheid van de opkomst van het plantje is echter nog te laag. Hierdoor kan de populatie in de Waddenzee zichzelf nog niet in stand houden. De gevonden oorzaken voor de beperkte opkomst van het zeegras worden nader onderzocht.

In opdracht van Rijkswaterstaat hebben Deltares, de Waddenvereniging en the Fieldwork Company in 2011 en 2012 zeegras gezaaid in de Waddenzee op een drietal locaties, met als doel robuuste zeegraspopulaties die zichzelf in standhouden te ontwikkelen. Uit het project blijkt dat  zeegras in een groot gebied opkomt, echter nog in een te lage dichtheid De reden dat het zeegras beperkt opkomt heeft te maken met onvoldoende natuurlijke zaadaanvoer, verlies van zaad door o.a. waterstroming en mogelijk verminderde kiemkracht. De leefomstandigheden zijn prima, zo blijkt uit modelberekeningen.

Nader onderzoek
Rijkswaterstaat gaat onder andere samen met Natuurmonumenten de komende jaren nader onderzoek doen naar factoren tijdens zaaien, vervoer en opslag die van invloed zijn op de kiemkracht en opkomst van het zeegras, om zo het herstel van zeegras in de Waddenzee beter uit te kunnen voeren. Het uiteindelijke doel is een populatie met voldoende omvang en dichtheid, zodat het zelfvoorzienend wordt en het aanvullend zaaien niet meer nodig is. Uit onderzoeken naar herstel zeegras in andere landen, zoals Amerika, blijkt dat het herstel van groot zeegras jaren kan duren.

Herstel zeegras maatregel Kader Richtlijn Water
Als beheerder van de Waddenzee is Rijkswaterstaat verantwoordelijk voor de kwaliteit van het water. Het herstel van zeegras in de Waddenzee is één van de doelstellingen van Kader Richtlijn Water. Zeegrasvelden zijn haast vergelijkbaar met koraalriffen qua biodiversiteit, maar minder bekend, en vormen een belangrijk leefgebied vormt voor veel zeedieren. Daarnaast zijn zeegrassen bij voldoende dichtheid  ecosysteem ingenieurs  in die zin dat ze hun omgeving kunnen veranderen: zo vangen ze bijvoorbeeld slib, stabiliseren de bodem en maken het water helderder.