Nieuwe pompwaaier maakt gemalen visvriendelijker
Vissen die in pompen bij gemalen terechtkomen overleven dat vaak niet. Ze komen hard in aanraking met de schoepen of worden vermalen. Flowserve in Hengelo ontwikkelde een nieuwe waaier voor een veel gebruikt pomptype, die een vrijwel ongehinderde vispassage mogelijk maken. Wetterskip Fryslân maakt er in twee gemalen als eerste gebruik van.
De gemalen in St. Jacobiparochie en Pieterbierum aan de Friese Waddendijk vormen een groot obstakel voor de uittrek van schieraal (volwassen paling) naar de Waddenzee. De inbouw van de visvriendelijke waaiers in de vier pompen bij ieder gemaal moet een ongehinderde passage van vrijwel alle schieraal tot een lengte van 80 cm mogelijk maken. Bij het gemaal in St. Jacobiparochie komt bovendien nog een vispassage voor de inlaat van vis en glasaal (jonge paling). Over ruim een jaar mogen beide gemalen geen probleem meer vormen voor migrerende paling, en vele andere vissoorten. "Visvriendelijkheid is een belangrijk criterium voor onze gemalen", zegt Harry Plokkaar van beheerder Wetterskip. "Bij deze veertig jaar oude, grote pompen was dan eigenlijk de enige optie ze compleet te vervangen. Nu hoeven we alleen de nieuwe waaier in te bouwen en de bestaande diffusor aan te passen. Dat is financieel veel aantrekkelijker."
Helft vissen overleeft de pompen niet
Van dit type betonnen of metalen pompen met axiaalwaaiers (een oud Stork-ontwerp) zijn er naar schatting nog zo’n 300 in bedrijf in Nederland. De pompen zijn zeer geschikt om grote hoeveelheden water vanuit polders te verpompen naar enkele meters hoger gelegen vaarten en plassen. Ze staan veelal op plekken waar veel vismigratie plaatsvindt. "Volgens onze berekeningen overleeft minstens de helft van de vissen de conventionele waaiers niet", zegt Lars Krakers van Flowserve. "Met de nieuwe waaier kunnen we dat opvoeren tot een overlevingskans van 90 tot 100 procent. Zonder dat het ten koste gaat van de pompsnelheid."
Visvriendelijkheid vs. vervangingskosten
Flowserve ontwikkelde ook software waarmee de gewenste visvriendelijkheid kan worden afgezet tegen de kosten van aanpassing. Krakers: "Beheerders van pompen en gemalen kunnen hiermee simpel de impact berekenen van elk pomptype op de visstand in hun regio. Op basis daarvan kunnen ze een meer afgewogen besluit nemen."
Het landelijke Platform Biodiversiteit, Ecosystemen & Economie gaf financiële steun aan het project. Grontmij, samen met de Universiteit Twente ook deelnemer, gaat met Flowserve workshops organiseren om de waterschappen te informeren over de nieuwe mogelijkheden. Krakers: "Visvriendelijke pompen zijn er natuurlijk wel meer, maar daar hangt meestal een flink prijskaartje aan. Nu is er de veel goedkopere optie om bestaande pompen om te bouwen. Dat zal het voor veel gemaalbeheerders gemakkelijker maken de stap te zetten."