Waddenzout als zoethouder

Zoutwinning levert in Noordwest-Friesland problemen op door bodemdaling maar zorgt ook voor werk. Het Friese CDA probeert de kool en de geit te sparen door wel nieuwe winning toe te staan, maar alleen onder de Waddenzee. Dan hebben boeren er geen last van en blijven de banen bij Frisia behouden. Een aardige oplossing, maar moeilijk uitvoerbaar. Bovendien, wat hebben provinciale staten er over te zeggen?
In zijn verkiezingsprogramma voor de provinciale stembusgang formuleert het CDA het wat onhandig: ,,Er moet gepleit worden voor een onderzoek naar het winnen van zout in de Waddenzee.'' Alsof de partij het rechtstreeks uit het zeewater wil destilleren. Of anders een boortoren in het natuurgebied wil steken en het zo wil oppompen.

Het zal wat haastig opgeschreven zijn, want zo is het nu ook weer niet bedoeld. De statenfractie wil zoutbedrijf Frisia de witte korrels vanaf de vaste wal schuin onder het wad vandaan laten halen. Zoals de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) vanuit Moddergat gas onder de zee zal wegsluizen. De NAM gaat behoedzaam pompen met de hand aan de kraan; daalt de bodem sneller dan voorzien, dan gaat de gaskraan verder dicht.

Met dezelfde voorzichtigheid moet Frisia waddenzout kunnen winnen, meent statenlid Henk van der Veen. Hij opperde het idee vorig jaar en ziet het nu terug als verkiezingsstrijdpunt. Door de zoutlaag onder zee aan te boren, hoeft Frisia niet op zoek naar nieuwe putten op het land. Daarmee ontziet het CDA de boeren die met hun landerijen, opstallen en waterhuishouding al hinder genoeg hebben van de zilte bodemdaling.

Het is een loffelijk streven, als het in de praktijk uitvoerbaar zou zijn. Maar zo simpel ligt het niet. Het zout komt in een andere bodemlaag voor dan het gas en het weghalen is ook niet te vergelijken met gaswinning. Het kabinet is daar ook van doordrongen. Waar het wel de zegen gaf aan uitbreiding van gaswinning onder de Waddenzee, geldt dat niet voor zoutwinning.

Bodemdaling door zoutwinning onder zee verloopt ,,sneller en abrupter'', stond in de nieuwe beleidsregels voor het natuurgebied. Er is minder kennis over beschikbaar dan over gaswinning. Daarom wil de regering er de eerste tien jaar geen vergunningen voor verlenen. Na protesten van Frisia is de passage enigszins aangepast. Maar de ministersploeg blijft vanwege de grilligheid tegen de zoutwinning in het natuurgebied.

Directeur Hidde van Kersen van de Waddenvereniging sluit zich daar bij aan. Het hand aan de kraan-principe heeft ervoor gezorgd dat extra gaswinning door de mazen van de natuurwetgeving te sluizen was. ,,Maar met zoutwinning lukt dat nooit.'' De gevolgen daarvan zijn veel groter dan van gaswinning. ,,De bodemdaling zal decimeters zijn en schoksgewijs verlopen. Anders dan bij gaswinning kan de zee dat niet opvangen.''

Van Kersen noemt het naïef van het CDA om dit pad op te gaan. ,,Maar je ziet het vaker dat als er problemen op het land zijn, dat ze dan de oplossing buitengaats zoeken.'' Van der Veen erkent dat hij liever het wad dan de boeren laat zakken. ,,Je moet toch een afweging maken.'' Dat er grote verschillen zijn tussen de gevolgen van gas- en zoutwinning is hem niet bekend. ,,Wij pleiten er niet voor niets voor om de zaak nader te onderzoeken.''

De effecten voor de natuur kunnen bovendien beperkt blijven als de zoutwinning zich concentreert onder de vaargeulen, stelt Van der Veen. De bodemdaling maakt dan alleen het anders noodzakelijke uitbaggeren overbodig.

Frisia heeft zonder CDA-bemoeienis het oog al laten vallen op het waddenzout. Het zou het vanaf 2014 willen aanboren als de winning op het land over haar hoogtepunt heen is. Directeur Durk van Tuinen heeft drie jaar geleden gesteld dat er 24 miljoen ton weg te halen is, met een maximale bodemdaling van 50 centimeter. Een aanzienlijk grotere verzakking dan door gaswinning.

Met het verbod in de tot 2016 geldende waddenregels krijgt Frisia het papierwerk nooit op tijd rond. Om nog even een vergelijking met de gaswinning te maken: de NAM kreeg na een moratorium in 1993 toestemming om gas vanuit Moddergat te winnen. Het bedrijf moest daarna tot deze maand wachten voor het zover kwam.

Los van het realiteitsgehalte rest de vraag hoe relevant de opstelling van het Friese CDA is. Net als bij de gaswinning berust de vergunningverlening bij het ministerie van economische zaken. De provincie heeft alleen een adviesfunctie. Maar daar had het rijk bij de gaswinning geen boodschap aan. Bij de vaststelling van de waddenregels had het CDA vorig jaar zijn mening over de zoutwinning officieel kunnen laten horen. Maar van die gelegenheid is geen gebruik gemaakt. Zo hoog zit het ze daar kennelijk nu ook weer niet.