Publicaties thema Natuur Zeegras
Hier vindt u een overzicht van rapporten en publicaties over zeegras in het waddengebied.
Helder beeld over kansrijke plekken voor zeegras in de Waddenzee
Waar kan zich litoraal (droogvallend) zeegras ontwikkelen in de Waddenzee en waar niet? Het is een vraag die beheerders in het Waddengebied al lange tijd bezig houdt. Nieuw onderzoek maakt nu beter duidelijk welke plekken geschikt zijn voor de ontwikkeling van zeegrasvelden. Het gaat onder meer om De Waardgronden Terschelling, het Wierumer Wad en het wad ten zuiden van Ameland, Schiermonnikoog en de Rottums.
Dit blijkt uit onderzoek van Eelke Folmer van EcoSpace. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van Rijkswaterstaat die verplichtingen heeft voor zeegras vanuit de Europese Richtlijn Kader Richtlijn Water (KRW). Zeegras biedt vooral een geschikt opgroei- en leefgebied voor vissen, waaronder zeepaardjes, maar bijvoorbeeld ook allerlei slakjes. Daarnaast is het een belangrijke voedselbron voor rotganzen. Zeegrassen verhogen de biodiversiteit omdat ze andere levensgemeenschappen bevatten dan “kale” wadplaten en wadplaten met mosselbanken.
Nieuwe inzichten
Het onderzoek van EcoSpace levert inzichten op die gebruikt kunnen worden om het herstel te bespoedigen. Zo blijkt veel geschikt leefgebied op rustige wadplaten onder een aantal Waddeneilanden en langs de vastelandskust binnen en vlak buiten kwelderwerken te liggen. Golfwerking is een belangrijke limiterende factor die nog niet eerder in detail was meegenomen in de ontwikkeling van kansenkaarten voor zeegras. Bovendien kunnen de graafactiviteiten van wadpieren de overlevingskans van litoraal zeegras beperken. Verder hebben hoge concentraties organisch materiaal en slib in het sediment een negatief effect op het voorkomen van zeegras. Ook deze factoren zijn in de nieuwe zeegraskansenkaart meegenomen.
Folmer ziet verschillen in het bodemleven op plekken waar zeegras voorkomt en op ‘kaal’ wad. Zeegras komt bijvoorbeeld wel voor in gebieden waar ook wadslakjes, slijkgarnalen, nonnetjes en rode draadwormen leven. En juist niet in gebieden met onder meer bulldozerkreeftjes, wapenwormen, groengele wadwormen en schelpkokerwormen.
Gezamenlijke maatregelen
Daarnaast loopt er nog een tweede fase van het onderzoek. Dit onderzoek spitst zich met name toe op menselijke activiteiten en nutriëntenbelasting in de kansrijke gebieden. Het rapport hierover is in zomer 2020 afgerond.
Rijkswaterstaat gaat na afronding van deze rapportages met andere beheerders in het Waddengebied om tafel om te kijken of er passende maatregelen genomen kunnen worden die bijdragen aan herstel van zeegras.
Het onderzoeksrapport van Eelke Folmer over zeegras (Pdf, 11 Mb)
December 2015
Rijkswaterstaat heeft, in samenwerking met de Waddenvereniging, onderzoek gedaan met als doel het herstel van groot zeegras in de Waddenzee. Zeegrasvelden zijn een belangrijk leefgebied voor veel zeedieren en kunnen bijdragen aan de waterkwaliteit. Uit dit project blijkt dat het zaaien van zeegras met donormateriaal succesvol is. De dichtheid van de opkomst van het plantje is echter nog te laag. Hierdoor kan de populatie in de Waddenzee zichzelf nog niet in stand houden. De gevonden oorzaken voor de beperkte opkomst van het zeegras worden nader onderzocht.
In opdracht van Rijkswaterstaat hebben Deltares, de Waddenvereniging en the Fieldwork Company in 2011 en 2012 zeegras gezaaid in de Waddenzee op een drietal locaties, met als doel robuuste zeegraspopulaties die zichzelf in standhouden te ontwikkelen. Uit het project blijkt dat zeegras in een groot gebied opkomt, echter nog in een te lage dichtheid De reden dat het zeegras beperkt opkomt heeft te maken met onvoldoende natuurlijke zaadaanvoer, verlies van zaad door o.a. waterstroming en mogelijk verminderde kiemkracht. De leefomstandigheden zijn prima, zo blijkt uit modelberekeningen.
Nader onderzoek
Rijkswaterstaat gaat onder andere samen met Natuurmonumenten de komende jaren nader onderzoek doen naar factoren tijdens zaaien, vervoer en opslag die van invloed zijn op de kiemkracht en opkomst van het zeegras, om zo het herstel van zeegras in de Waddenzee beter uit te kunnen voeren. Het uiteindelijke doel is een populatie met voldoende omvang en dichtheid, zodat het zelfvoorzienend wordt en het aanvullend zaaien niet meer nodig is. Uit onderzoeken naar herstel zeegras in andere landen, zoals Amerika, blijkt dat het herstel van groot zeegras jaren kan duren.
Herstel zeegras maatregel Kader Richtlijn Water
Als beheerder van de Waddenzee is Rijkswaterstaat verantwoordelijk voor de kwaliteit van het water. Het herstel van zeegras in de Waddenzee is één van de doelstellingen van Kader Richtlijn Water. Zeegrasvelden zijn haast vergelijkbaar met koraalriffen qua biodiversiteit, maar minder bekend, en vormen een belangrijk leefgebied vormt voor veel zeedieren. Daarnaast zijn zeegrassen bij voldoende dichtheid ecosysteem ingenieurs in die zin dat ze hun omgeving kunnen veranderen: zo vangen ze bijvoorbeeld slib, stabiliseren de bodem en maken het water helderder.
Het bijbehorende Rapport (pdf, 5 Mb)
Korte studie naar mogelijkheden voor ondergedoken groot zeegras
In 2006 is een korte studie uitgevoerd naar eventuele mogelijkheden voor de terugkeer van het ondergedoken groot zeegras in de westelijke Waddenzee. Dit ondergedoken groot zeegras was de vorm die verantwoordelijk was voor de grote oppervlakken zeegras in de 19e en begin 20e eeuw.
Uit de studie is gebleken dat er feitelijk geen echte kansen meer zijn voor deze vorm van groot zeegras. Het water in de westelijke Waddenzee is momenteel veel te troebel hiervoor. Uit de studie komt ook naar voren dat het goed mogelijk is dat groot zeegras in het verleden zelf zijn milieu sterk heeft beïnvloed wat betreft die troebelheid. Vermoedelijk was in de periode dat dit zeegras aanwezig was de Waddenzee helderder dan nu, omdat het zeegras grote hoeveelheden slib uit het water 'filterde' en opsloeg tussen de planten.
Als dat correct is dan zou ondergedoken groot zeegras alleen terug kunnen komen als eerst het water op de een of andere manier veel helderder is geworden.
Download het rapport Een verkenning van de groeimogelijkheden van ondergedoken Groot zeegras (Zostera marina) in de Nederlandse Waddenzee (pdf, 2,03 Mb)
Herintroductie van Groot zeegras (Zostera marina) in de westelijke Waddenzee (2002-2005)
Het herintroductieprogramma van groot zeegras, dat in 2002 van start ging is in 2006 afgerond met een eindrapport en een workshop. De resultaten van het herintroductieprogramma waren wisselend. De aanplant van groot zeegras is slechts zeer matig gelukt. Er werd veel hinder ondervonden van aanspoelende groenwieren die het zeegras verstikten. Al met al waren er in 2005 en 2006 weinig planten overgebleven. Het eenmalige aanplantexperiment met klein zeegras op het Balgzand was meer succesvol. Hierdoor heeft zich inmiddels een groot aantal kernen ontwikkeld begroeid met deze soort, die zich in de loop van de jaren gestaag hebben uitgebreid.
Download het eindrapport Herintroductie van Groot zeegras (Zostera marina) in de westelijke Waddenzee (2002-2005) (pdf 2 Mb).